ضرورت اقامۀ دعوی برای نسل‌کشی 21 آذر 25 در دادگاه لاهه- ابوذر آذران

قتل عام 21 آذر 1325

از نخبه‌های آذربایجان برج نمرود ساختند

و از کتابهای آذربایجانی آتشکدۀ زردشت

تبریز ویران شد تهران جشن گرفت و جهان سکوت کرد.

هیتلر خودکشی کرد، موسولینی کشته شد، جنگ خانمان‌سوز پایان یافت و جهان در غرقاب غم فرونشست. بازماندگان به تلاشی بزرگ برای چاره‌جویی برخاستند تا برای همیشه، جلوی جنگ و جنایت را بگیرند. زمانی که ترسایان شرق و غرب، دادگاه‌های جنایی متعددی چون نورنبرگ برپا کردند تا حق و عدالت را اعاده کنند، نمی دانستند در سوی دیگرجهان، در ایرانِ جسته از جنگ، ارتشی متعلق به نژادپرست‌ترین دیکتاتور تاریخ، برای سرکوبی ملتی مدرن، قتل‌عام مخوفی راه انداخته و مشغول جنایت جنگی علیه بخشی از مردم خویش است.

 حتی ظهور قدرتمندِ پارادایم حقوق بشر در جهان معاصر نیز، نتوانست از نسل‌کشی خونین مردم آذربایجان در 21 آذرِ 25 (12 دسامبر 1946) پرده‌ بردارد. نخستین نسل‌کشی بعد از جنگ جهانی دوم را ارتش محمدرضا پهلوی مرتکب شد. این نسل‌کشی با کتاب‌سوزی و تبعید دسته‌جمعی و تجاوز به دختران و کودکان همراه بود. فارس‌گرایانِ بافرهنگی که هنوز و هم‌اینک ستایش‌گر قوام‌السلطنه هستند و حمد احمد می‌گویند، معلوم نیست چگونه ننگین‌ترین جنایت بشری عصر حاضر را توجیه می‌کنند.

 آنان مذاکره‌کنندۀ بزرگ را در حالی ستایش می‌کنند که تنها چند روز پس از امضای مذاکرات فیمابین، دولت مرکزی برخلاف مفاد معاهدات، ارتش خون‌خوار پهلوی را همچون وحشی‌گری‌های دوران پیشامدرن، روانۀ آذربایجان کرد تا انسان‌های بی‌پناه را قتل‌عام کند، انسان‌هایی که پس از چند دوره مذاکرات خائنانه در مسکو، تبریز و تهران، خلع سلاح شده بودند. آنان کسی را می‌ستایند که آذربایجان را زیر چکمه‌های دیکتاتور له کرد.

 بی‌تردید، آنچه در آذر25 بر آذربایجان رفت، چیزی جز ژنوساید نیست. کشتار 20 هزار انسان بی‌پناه و تبعید ابدی و اخراج اجباری 70 هزار آذربایجانی از سرزمین خود، راه‌اندازی کارناوال‌های کتاب‌سوزی در شهرهای آذربایجان، تجاوز به دختران و زنان، راه‌اندازی جوخه‌های صحرایی و...، اگر جنایت علیه بشریت نیست، پس چیست؟ چگونه می‌توان این جنایت را سرکوب غائله نامید، در حالی که تنها چند روز پیش از آن، معاهدۀ محکمی بین تبریز و تهران امضا شد که براساس آن، آذربایجان خلع سلاح شد و در برابر، دولت مرکزی، دولت محلیِ دموکرات‌ها را به رسمیت شناخت. آذربایجان تماماً به تعهدات خود عمل کرد و تهران به‌جای عمل به تعهدات، به آذربایجانِ بی‌دفاع لشکر کشید. تهران آشکارا امضای خود را زیرپا گذاشت تا بتواند آذربایجان را بر مسلخ دیکتاتوری ببرد.

 در جریان مذاکرات فیمابین، علاوه بر این‌که دولت مرکزی، دموکرات‌ها را به رسمیت شناخت، نمایندگانی نیز به‌عنوان استاندار و... برای آذربایجان انتخاب کرد. سلام‌الله جاوید را استاندار آذربایجان و شبستری را رئیس انجمن ایالتی و دیگر وزرای کابینۀ سیدجعفرپیشه‌وری را نیز، مدیرکل ادارات آذربایجان دانست. دولت مرکزی با نمایندگان خود قرارداد امضا کرده بود؛ اما تنها در کوتاه‌ترین زمان ممکن، امضای خود را زیر پا گذاشت و  به حکومتی که خود شناسایی کرده بود، حمله کرد. بعد از لشکرکشی غیرقانونی و غیرانسانی، نیروهای دموکرات، هیچ  مقاومتی نکردند؛ اما ارتش پهلوی، انواع جنایات را مرتکب شد.

این جنایت، نسل‌کشی از نوع جنایت جنگی است. جنایت‌کاران، قوم یا گروه قومی قدرتمندی نبودند بلکه ارتشیانی بودند که لباس رسمیِ رزم بر تن داشتند و عناوین نظامی بر دوش می‌کشیدند. جنایتکاران، سرهنگ بودند، سردار، امیر، سروان، سرجوخه و سرباز. آنان حمله کردند بسان صدام و کشتند بسان هیتلر و ویران کردند بسان چنگیز و کتاب‌سوزی کردند بسان وحشیان تاریخ. آنها هر آنچه آذربایجان داشت، نابود کردند. از نخبه‌های آذربایجان برج نمرود ساختند و از کتابهای آذربایجانی آتشکدۀ زردشت.

 اغراق نیست اگر جنایت جنگی ارتش پهلوی را تمام‌عیار و مطلق بدانیم چه، آنان همۀ انواع جنایات را در عالی‌ترین سطح ممکن مرتکب شدند. جنایاتی اعم از کشتار کودکان و سالمندان، تجاوز به دختران و زنان، کتاب‌سوزی، برچیدن دانشگاه تازه‌تاسیس آذربایجان، تبعید، اعدام صحرائی و... . دولت علاوه بر جنایاتی که خود به‌طورمستقیم انجام داد، دست خان‌ها و مرتجعان محلی نیز را در کشت و کشتارها آزاد گذاشت و جنایات بسیاری را نیز، به‌دست آنها انجام داد.

 نسل‌کشیِ21 آذر 25 (12 دسامبر 1946) سهمگین بود و با سکوت جهان و تاریخ، سهمگین‌تر شد. تبریز ویران شد تهران جشن گرفت و جهان سکوت کرد. تاریخ و تریبون از ناله آذربایجان هیچ نگفت که هیچ، بلکه به ستایش مذاکره‌کنندۀ بزرگ و ارتش جنایتکار نیز، پهلوی پرداخت. حتی انقلاب 57 و سقوط دیکتاتور نیز بر این سکوت عذاب‌آور پایان نداد و قتل‌عام گل‌ها را روایت نکرد.

 بعد از انقلاب، دادگاه‌های انقلابی عریض‌و‌طویل برای محاکمۀ ستمکاران پهلوی به‌راه افتاد. با محاکمه‌های کوتاه انقلابی، کارگزاران رژیم پهلوی، به‌دلیل ایذاء مردم و جنایت علیه انقلابی‌ها اعدام شدند. این اعدام‌ها تأملات و حرف‌وحدیث فراوان دارد از جمله این تأملات، مسالۀ آذربایجان است. در این دادگاه‌ها، به جنایت جنگی رژیم در آذربایجان هرگز توجهی نشد.

 نه تنها در دوران محاکمه و اعدام سران رژیم بلکه در هیچ زمان دیگری از این نسل‌کشی سخنی گفته نشد. گویا این جنایت دیکتاتور در نگاه عدالت‌خواهان، حقوق‌دانان و فعالان حقوق بشری ایران، نه جنایت که خدمت هم هست! برخی از آنان، این جنایت جنگی علیه بشریت را نجات آذربایجان و تنها خدمت قوام و رژیم پهلوی به ایران می دانند. وااسفا!

 قتل‌عام 21 آذر 25 درحالی بایکوت شد که بر اساس قوانین کیفریِ بین المللی، دولت جانشین جوابگوی جنایات جنگی و نقض‌های حقوق‌بشری دولت پیشین است. نظام جایگزین اما، از همۀ جنایت‌های دیکتاتوری پهلوی، اعلام برائت کرد جز نسل‌کشی فیزیکی مردم آذربایجان در 21 آذر 25 و ژنوساید فرهنگی همه‌سالۀ آذربایجان. نظامی که با توالی انقلاب تبریز در 29 بهمن 56، در 22 بهمن 57 در تهران بر سر کار آمد، نه تنها از جنایت جنگی شاه در آذربایجان اعلام برائت نکرد، بلکه گاهی از آن با عنوان «نجات آذربایجان» یاد کرد.

در فصل سوم دیوان کیفریِ بین المللی، اصول خاصی درباره نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت تدوین شده است: اصل قانوني بودن جرم و مجازات، اصل عطف بما سبق شدن مقررات اساسنامه، اصل برائت، مسؤليت كيفري فردي، صلاحيت‌نداشتن ديوان دربارۀ افراد كمتر از 18 سال، تأثيرندادن سمت رسمي افراد و مسؤليت فرماندهان نظامي و ساير مقامات ما فوق، نفي مرور زمان، عنصر معنوي جنايت.

 براساس اصول فوق الذکر، قوانین نسل‌کشی و جنایات علیه بشریت درباره نسل‌کشی مردم آذربایجان در 21 آذر 25 (12 دسامبر 1946) موضوعیت داشته و قابل پیگیری هستند. دیوان لاهه براساس اساسنامۀ خود، باید درباره همه شقوق معنوی و مادی این جنایت از جمله قتل عام 20 هزار انسان، تبعید 70 هزار آذربایجانی و کتاب‌سوزی‌های متعدد در شهرهای آذربایجان، تحقیق و با تکیه بر ادله‌های مستحکم موجود، رای صادر کند.

 فعالان حقوق بشر باید پروندۀ حقوقی ویژه‌ای را در دیوان کیفری بین المللی، برای پیگیری جنایت ارتش پهلوی در آذربایجان تشکیل دهند و آن را تا صدور رأیی منصفانه پی گیرند. اقامۀ دعوی در این باره، تنها بر عهدۀ مردم مظلوم آذربایجان نیست، بلکه وظیفۀ همۀ بشریت است که برای احقاق حقوق قربانیان و محکوم‌کردن ژنوساید و جنایت جنگی اقدام کنند. علاوه بر دیوان لاهه و فعالان حقوق بشر، دادستان‌های همۀ کشورها در ژنوساید 21 آذر 25 مسوول‌اند و وظیفۀ اخلاقی، مدنی و حقوقی آنان است که پرده از این ظلم 65 ساله بردارند.

 نسل‌کشی 21 آذر25 علاوه بر اینکه آذربایجان آن روز را، با قتل عام ملت و انهدام میراث معنوی آنان، ویران کرد، خسارات بی‌شماری نیز، بر آیندۀ آن تحمیل کرد و تبعات مادی و معنوی فراونی برجای نهاد. آذربایجان هنوز هم، از آن یورش سهمگین رنج می‌برد. دربارۀ این خسارات بی‌شمار، باید تحقیق شود. کشتار نخبگان، از مهم‌ترین خسارات بود؛ کشتاری که آذربایجان را به عصر دردآلود فترت وارد کرد. بعد از فاجعۀ 21 آذرِ 25، تا نیم قرن، جریان آزادی‌خواهی در آذربایجان به کما رفت. مهد مدرنیته سکوت کرد و مکتب تبریز فرو ریخت. سرزمینی که روزی دروازه مدرنیسم خاورمیانه بود، با کشتار نخبگان، به کویر سکوت بدل شد و دیگر هیچ صدایی از آن شنیده نشد.

 نژادکشی 21 آذر 25 ( 12 دسامبر 1946) تنها یک سال پس از فاجعۀ اتمی هیروشیما روی داد. رسانه‌های جهان و سازمان‌های بین‌المللی، جنایت هیروشیما را به‌عنوان سمبل مبارزه با جنایت جنگی و نسل‌کشی، در تاریخ ثبت کردند؛ اما دریغ از حتی یک بیانیه در محکومیت جنایتی بزرگ در دامنۀ سهند و سبلان.

 یادمان باشد محکوم کردن فاجعۀ نسل‌کشی، ربطی به دیگر رویدادها و شخصیت‌ها ندارد. محکومیت نسل‌کشی به معنی قوم‌گرایی، ناسیونالیسم، فرقه‌گرایی، تجلیل از افراد مختلف مثل سیدجعفرپیشه‌وری و حتی آذربایجان‌گرایی نیست چه، مسائل تاریخی‌و‌سیاسی، علقه‌ها‌و‌سلیقه‌ها و خواسته‌ها‌و‌مطالبات جای خود دارند و حقوق نخستین انسان‌ها جای خود. حقوق‌بشر مفهومی فراتاریخی و فرازمانی است و ربطی به گرایش‌های سیاسی ندارد و نوشتۀ حاضر نه در سودای ستایش دموکرات‌های دهۀ 20 آذربایجان است و نه در اندیشه تخطئۀ آنان.

 سکوت جهان در برابر این جنایت، جنایتی مضاعف و جنایتکارانه‌تر از خود فاجعه است. به راستی، چه کسی مسوول این سکوت مشکوک است؟ چگونه است که کودتای سقوط مصدق، بر تارک تاریخ می‌نشیند اما قتل آذربایجانی‌ها ستایش می‌شود؟ چگونه است شکست ارمنیان از عثمانی‌ها در جنگ‌های پیشامدرن، بر خیابان‌های شیک اروپا و آمریکا و حتی بر کوچه‌های پایتخت کشور مسلمان ایران کوبیده می‌شود اما دریغ از یک و تنها یک جمله در محکومیت این رویداد جنایتکارانه؟ چگونه است شهادت مظلومانۀ اعراب مسلمان در فلسطین، صدرنشین همیشگیِ اخبار کشورمان است اما دریغ از یک بزرگداشت کوتاه برای کشتار مسلمانان ایرانی در آذربایجان؟ چگونه است کشتار 15 خرداد 42 در تقویم تاریخ ثبت و روز تعطیل اعلام می‌شود اما دریغ از کشتار 21 آذر 25؟ چگونه است دربارۀ کثافت‌کاری‌های ریز و درشت دودمان پهلوی کتاب‌ها نوشته و سخن‌ها گفته می‌شود، اما دریغ، دریغ، دریغ... .

 دریغ از یک واژه: آذربایجان

 دریغ از یک رویداد: قتل‌عام آذربایجانی‌ها

 دریغ از یک تاریخ: 21 آذر 1325

abouzar.azaran@gmail.com

http://ishiq.wordpress.com