گۆنئی آذربایجان حاقلاری ایللر بویو حاکیم اولان
حؤکومت‌لر طرفیندن تاپدالانیب. رضاشاه
یارادان "ملت سازی" پروسه‌سیندن (1304) باشلانان بیر حرکت،
میللتی دیلیندن و کیملیگیندن آیری سالماق آماجی‌لا "مدارس
مادرانه" یارادیب اۇشاقلاری 7 یاشا قدَر آنالاریندان اۇزاق ساخلاماق تئزینی
وئرمه‌یه قدَر قاباغا گئدیب، اوخول‌لاردا آنا دیللرینده دانیشانلاری جریمه‌له‌مه‌یه اۆز گتیریر. مین ایللیک تۆرک حؤکومتی‌نین کؤلگه‌سیندن بئله قورخان دیکتاتورلار بیر داها بابک، ستارخان، خیابانی و
پیشه‌وری کیمی‌لر ایش اۆستونه گلمه‌سین دئیه، میللتی آسمیله ائله‌مه‌یه
اۆز گتیردیلر. آنا دیلینی یاساقلاماقدان باشلانان بیر پروسه، تاریخی تحریف‌لر کئچیردیب، اکونومیکی، ایجتیماعی و کولتورل
برابرسیزلیگی میللته تحمیل ائدیب؛ اونلاری اؤز سوننتی دۆشونجه‌لرینده باغلی ساخلاماق ایسته‌دی.
بۇ آرادا آذربایجان قادین‌لاری
تۆرک اولدوقلاری و قادین اولدوقلاری اۆچون ایکی قات فیشارا باش اَیمک زوروندا
قالدیلار. میللی چَرچیوه‌سینده اؤز اینسانی حاقلاریندان
محروم قالان قادینلار، باشقا بیر اینسانی حاقلارینین تاپدالانماسینا شاهیددیرلر.
سۆننت آدلانان بیر تفککور قادین‌لاری توپلومدان قیراقدا ساخلاییب اونلاری
ائو قادینی ائتمه‌یه چالیشب، آنادان اولمادان بئله اونلارا
اؤزل بیر کیملیک باغیشلاییب.قادینلار بو چَرچیوه‌دن یانا چیخدیغی زامان‌لار
سۆننت اؤزونه مذهب چاشنیسی قاتیب اونلاری شیددت‌له کۆفورلندیریب اؤز یئرلرینه قایتارماغا چالیشیب. او اۆزدن
آذربایجان قادین‌لاری گئرچک کیملیک‌لرینه چاتماق آماجی‌لا بیرلَشیب میللی حاقلاری‌لا
برابر قادین حاق‌لارینا چالیشمالی‌دیرلار. قادین حاقلاریندا ایکی مساله‌نی نظرده آلمالی‌ییق، بیرینجی بۇ کی قادین حاقلاری وئریلمه‌لی بیر حاق دئییل، آلینمالی‌دیر،
او اۆزدن بۇ حاققی آلماغا بیرلَشمک گرکلی‌دیر؛
ایکینجی سی بو کی قادین حاققی بیر اینسانی حاق اولاراق ذاتی بیر حاق ساییلیر و بۇ
حاق یاشاماق و نفس آلماق حؤکمونده‌دیر. بۇ حاقلارین اولماماسی غایت
آنورمال‌دیر، او اۇزدن بۇ حاقلاری یاراتماق
لازیم دئییل-ذاتا واردیرلار- دوغال حاق ساییلاراق اونلارا دؤنمک لازیم‌دیر.
سۆننتی بیر اؤنملی و داها دوغروسو اَن اؤنملی فاکتور اولاراق توپلوملاردا یوخ، بلکی اؤنجه‌لیک‌له اؤز ایچیمیزده سیندیرمالی‌ییق؛ سۇننت کی تاریخ بویو مذهب‌دن فایدالانیب اینسان حاقلارینی تاپدالاماغا چالیشیب، میللی حرکتده غالیب اولان لائیزاسیون دۆشونجه‌سینه رغما خۇصوصی بیر مسئله‌یه چئوریلیب، سۇستالماغا ساری گئتمک‌ده‌دیر. بۇ دۆشونجه‌نی تۆرک بایراغیندا دا گؤرمک اولور، بایراق‌دا یئر آلان آل رنگ مودئرن‌لیک نیشانه‌سی اولاراق، میللتی سۆننتین متحجیر یؤن‌لریندن یانا ساخلاماق ایسته‌ییر. چاغداش دۆنیامیزدا دا سۆننت و مذهبین رولونون نه قدَر اؤنملی اولدوغونا شاهیدیک. اؤرنک اۆچون، مادام کی قادینلارین سسی‌نین ارکک آراسیندا اۇجا چیخماغی‌نین کراهتی، قادینلارین قضاوتدن محروم اولماغی‌نین بیر ندنی ساییلیر و مذهبین بۇ قدَر یاسالاریمیزدا ائتکیسی وار، باشقا بیر مدنی حاقلاردان دانیشدیغیمیز زاماندا بئله بیر ندَنلر اورتایا چیخا بیلر. او اۆزدن اؤنجه‌لیک سۆننت‌لری و یا داها دوغروسو قادین حاقلاری ساحه‌سینده آتابَی‌لیک فیکیرلری‌نی قیراغا قویمالی‌ییق، بۇ دۆشونجه‌لر قیراغا قویولمادان هئچ بیر برابرلیک یارانمایاجاق.
بۇ پروسه قادینلارین اؤزگۆونجلرینی (اعتماد به نفس) اونلاردان آلیب دانیشماق جراتینی اونلارا وئرمه‌ییب، عاییله‌لردن باشلانان بۇ آجی پروسه‌نین بیتمه‌سی، یئنه ده عاییله‌لردن باشلانمالی‌دیر. مادام کی ائو چَرچیوسینده قادینلار حاق‌لارینا صاحیب چیخا بیلمه‌سه‌لر بیر توپلومدا صاحیب چیخماقلاری دا مۆمکون اولمایاجاق.
اۇنوتمایاق کی آذربایجان تاریخ بویو مۆباریز قادینلار آز گؤرمه‌ییب، اونلاردان بیری مشروطه اینقیلابیندا بؤیوک بیر رولو اولان زینب پاشا کیمی قادیندیر. 7 نفرلیک اکیپ توپلاییب ایستانبول قادین‌لاری‌لا ایلگی‌یه کئچیب اونلارین طریقی ایله سسینی دونیایا یئتیرن زینب پاشا اونودولمازدیر. زینب پاشا سیلاحلی قادینلارین لیدئرلیگینی اله آلیب بازارداکی دۇکان‌لاری باغلاماغا مجبور ائتدی. مشروطه فیرتیناسیندا آجلیق غالیب اولان زامان‌لار اۆچ مین قادین، بی بی زینبین فرمانی ایله خییاوان‌لارا تؤکولوب عۆصیان بایراغی گؤتوردولر. نظام العلما تبریزین مؤحتکیر‌لریندن بیرینین آنبارینا یۆروش آپاریب ساعات‌لارجا ساواشماقدان سونرا آنبارداکی بۇغدالاری میللت آراسیندا پایلایان زینب پاشا تاریخدن سیلینمزدیر. ستارخانین ساواشلارینین بیرینده 30 قادین جسدی ارکک پالتاریندا اونون قروپوندا تاپیلیر؛ بۇنلار آذربایجان قادین‌لارینین بیر اؤرنه‌یی اولاراق تانینمالی‌دیرلار. آنجاق بۇ آرادا اونوتمامالی‌ییق کی پیشه‌وری تکین اینسان‌لارین حؤکومتین آلتیندایدی کی قادین‌لارا بیرینجی دفعه سس حاققی وئریلدی. او اۆزدن میللی و قادین حاقلارینی برابر دۆشونوب بۇ یولدا برابر چالیشمالی‌ییق.
آتابَی‌لیک تابولارینی بیر بیر سیندیرمالی‌ییق، بۇ آرادا مدنی بیر فعالیته باشلامادان هدف‌لری و او هدف‌لره چاتان یوللاری اؤیرَنیب بیرلیکده دئموکراتیک بیر گله‌جه‌یه دوغرو آددیم آتمالی‌ییق.
* بو یازی داغ درگیسی‌نین 12-جی سایی‌سیندان گؤتورولموشدور.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder