2012/01/26

قادین حرکتی‌نین اۇنودولماز گۆنلری

فئمینیزم قادینلارین دۇرومونو آنالیز ائله‌مک و اونلارین  نابرابر اکونومیکی، سوسیولوژیکی و کۆلتورل شراییطلرینی -کی ایللر بویو مۆختلیف متودلارلا و فرقلی نه‌دن‌لرله توپلوملاردا بیر سییاسی متود اولاراق اعمال اولونوب- ارکک‌لرله برابر بیر وضعیته دؤندرمه‌یه ایطلاق اولونور. بۇ برابر وضعیته چاتماق قادینلارین بیر یئره توپلانماغی و  سازمان یافته بیر شکیلده فعالیته باشلاماق‌لاری ایله سییاسی بیر حرکته چئوریلیر.
بۇ تعریفه باخاراق اینسان‌لارین سکسولوژی باخیمیندان تبعیض‌ده اولمالارینا اینانانلارا فئمینیست دئمک اولار. بۇ حرکت فرانسه اینقلابیندان سونرایا -اون سککیزین‌جی مین ایله- قاییدیر. اینقلابدان سونرا فئمینیزم اۆچ فرقلی دالغا (موج) باشدان کئچیرتدی. اعتیدال‌لا باشلانان بیر حرکت (1830) کی قادین‌لارین سَس حاققینا سونوجلاندی (1920) و "حقانیت حقوق زن" و یا "انقیاد زنان" کیتابلاری ایله گۆجلو بیر پروسه باشلامیشدی ایفراطا چکیلیب ایکینجی دالغا 1960-لاردا باشلانیلیر. بو دالغادا اَن دیَرلی و ائتکیلی یازیلاردان "سیمیون دوبووار"-ین "جنس دوم" کیتابینی آد آپارماق اولار
ایکینجی دالغا (موج) توپلومون ایدئولوژیکی قورولوش‌لارینی (ساختار) نقده چکیب او قدر آماج‌لاریندا قاباغا گئدیر کی  نیکاحی کؤکدن اینکار ائله‌ییب ارکک‌لر کیمی گئیینمه‌یه اۆز گتیریر. بئله اولور کی اۆچونجو دالغا دا 1990-دا باشلانیلیر، فئمنیست‌لر متودلارینی موعتدیل‌لشدیریب بیر داها اؤزلرینی تانیماغا و تانیتدیرماغا باشلاییرلار. بۇ دالغا دا پسیکولوژی، دیل و فرهنگی باخیم‌لارا یؤنه‌لیب و ایقتیصادی- سیاسی باخیم‌لار بو دؤوره‌ده آزالیر.
فئمینیزم بۆتون ایدئولوژی‌لره تای اؤز ایچَری‌سینده فرقلی دۆشونجه‌لر و باخیملار داشیییر. بۇ فرقلی باخیملار مۆختلیف قوللارین (گرایش) یارانماسینا سبب اولور. اَن اؤنملی بؤلوملردن، غالیب اولان لیبئرال دۆشونجه‌لی فئمینیست‌لری آد آپارماق اولار کی قادین‌لارین  دئموکراتیک و وطنداش‌لیق(شهروند) حاقلارینا و آنایاسانین (اساسی قانونلارین) ایصلاح اولونماسینا تاکیدی وار. ایکینجی بؤلوم مارکسیستی فئمینیست‌لردیلر؛ آدیندان بللی اولدوغو کیمی اَن اؤنملی ایستکلری آتا بَی‌لیگین، اؤزل مالکیتین آرادان گتمه‌سی، اکونومیکی ایستیقلال‌لار و توپلومدا حاکیم اولان یانلیش ایجتماعی ایلیشکی‌لره قاییدیر. رادیکال بؤلوم قادین‌لارین تک قۇرتولوش یولونو سییاسی بیر اینقلاب بیلیر؛ اونلارجا قادین‌لارین ذهنلری آتا‌بَی‌لیک دۆشونجه‌لریندن قورتولمایینجا و اسکی دۆشونجه‌لر بئیین‌لردن سیلینمه‌یینجه، قادین حاقلاری اله کئچیریلمزدیر. بۇ دۆشونجه‌نین یانیندا سوسیولوژیکی دۆشونجه‌لر وار کی بیر ایجتیماعی اینقلابی نظرده آلاراق کاپیتالیسم و آندروکراسی‌لیگی بیرلیکده مۆطالیعه ائتمه‌یه تاکید ائدیر. سونوندا پست مدرن دۆشونجه‌لر اورتایا چیخیر. بو دۆشونجه قادین سورونونو ارکک و قادین آراسیندا حاکیم اولان ایجتیماعی گله‌نکلرده (ساخت) بیلیب، بۇ ساختلارین سینماسینی گرکلی گؤرور. آما بۇ گله‌نک‌لرین (ساخت) دَییشیلمه‌سینی آنالیق و یا نیکاح حاقلاری ایله پارادوکس‌دا گؤرمه‌ییر.
قادین حاقلارینا اولان فرقلی باخیملار توپلوما حاکیم اولان دۆشونجه، حرکتین آخینی، ایقتیصاد دورومو، حاکیم اولان حؤکومتین سییاست‌لری و زامانلا ایلگی‌لی دۇروملارا باغلی‌دیر. دۆز بیر تصمیم توتماغین گرکدیگی، دورومو دۆزگون آنالیز ائله‌مک‌دیر؛ او اۆزدن بیرینجی آددیم دۆز بیر تحلیل ایرائه ورمک‌دیر. دۆز بیر تحلیل ایرائه وئرمه‌یین لازیمه‌سی ده تاریخی مورور ائله‌ییب اولوملو و اولومسوز (موثبت و منفی) نؤقطه‌لری گؤز اؤنونه آلماق‌دیر.
تاریخه باخدیغیمیزدا بۇ حاققین اله کئچیریلمه‌سی‌نین نه قدَر اۇزون سۆرَلی اولدوغونو گؤره بیلَریک. کانادا، آمریکا و فرانسه کیمی اؤلکه‌لر یۆز ایللرجه چالیشماق‌دان سونرا و مۆختلیف مدنی یوللارلا-اویانیش، مسالیمت آمیز حرکت‌لر،گئنیش ییغینجاق‌لار قۇرماق، یازیلار پایلاشماق، اۇلوسلار آراسی چالیشمالار و ان سونوندا خوشونت له- نیسبی اولاراق حاقلارینا چاتیبلار.
تاریخله بیر آجی آما دیَرلی تجروبه کیمی یاناشمالی‌ییق؛ کۇبا قادینچی‌لاری‌نین آجی تجروبه‌لرینی کی بۆتون گۆجویله، قادین‌لی ارکک‌لی، امپریالیسمه قارشی دۇروب اؤز حاقلارینا صاحیب چیخدی، آما سونوندا اوزو داها بؤیوک بیر امپریالسم، جینسی امپریالسمه توتوقلاندی!!! الجزاییر کیمی اؤلکه‌ده "جمیله بو پاشا" تکین قادینلار اورتایا چیخیب، دؤرد دؤنه یاسا (قانون) دَییشیلیر؛ اما قادین حاقلارینین قارشی‌سیندا سۇسماق‌دان باشقا بیر سونوج گؤرولمور.
بۇ آجی گۆنلری اۇنوتمادان یولوموزا داوام وئرمه‌لی‌ییک و تاریخدن بیر عیبرت اولاراق فایدالانیب گله جگه ساری آددیم آتمالی‌ییق. کسینلیک‌له گله‌جک بیزیم اولاجاق.

* بو یازی داغ درگیسی​نین ۱۱-جی سایی​سیندان گؤتورولموشدور.

Hiç yorum yok: